Ηρόδοτος, Η καταστροφή του Περσικού στόλου στον Άθω (Ιστορίαι, Βιβλίο Ζ´ Ερατώ)

Η καταστροφή του Περσικού στόλου στο Ακρωτήριο του Άθω (492 π.Χ.)

Ο Α΄ Περσικός Πόλεμος διεξήχθη σε δύο φάσεις (492/490 π.Χ), κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων. Οι Πέρσες εισέβαλλαν στην Ελλάδα, υπό τις διαταγές του Δαρείου Α', με σκοπό να τιμωρήσουν την Αθήνα και την Ερέτρια, οι οποίες είχαν βοηθήσει τους Ίωνες κατά την Ιωνική Επανάσταση. Η πρώτη εκστρατεία, η οποία διεξήχθη το 492 π.Χ, είχε ως αποτέλεσμα τη κατάληψη της Θράκης και της Μακεδονίας από τον Μαρδόνιο, ωστόσο ο περσικός στόλος καταστράφηκε στο Ακρωτήριο του Άθω μετά από θαλασσοταραχή.

Κείμενο

[6.44.1] αὗται μὲν ὦν σφι πρόσχημα ἦσαν τοῦ στόλου, ἀτὰρ ἐν νόῳ ἔχοντες ὅσας ἂν πλείστας δύνωνται καταστρέφεσθαι τῶν Ἑλληνίδων πολίων, τοῦτο μὲν δὴ τῇσι νηυσὶ Θασίους οὐδὲ χεῖρας ἀνταειραμένους κατεστρέψαντο, τοῦτο δὲ τῷ πεζῷ Μακεδόνας πρὸς τοῖσι ὑπάρχουσι δούλους προσεκτήσαντο· τὰ γὰρ ἐντὸς Μακεδόνων ἔθνεα πάντα σφι ἤδη ἦν ὑποχείρια γεγονότα. [6.44.2] ἐκ μὲν δὴ Θάσου διαβαλόντες πέρην ὑπὸ τὴν ἤπειρον ἐκομίζοντο μέχρι Ἀκάνθου, ἐκ δὲ Ἀκάνθου ὁρμώμενοι τὸν Ἄθων περιέβαλλον. ἐπιπεσὼν δέ σφι περιπλέουσι βορῆς ἄνεμος μέγας τε καὶ ἄπορος κάρτα τρηχέως περιέσπε πλήθεϊ πολλὰς τῶν νεῶν ἐκβάλλων πρὸς τὸν Ἄθων. [6.44.3] λέγεται γὰρ κατὰ τριηκοσίας μὲν τῶν νεῶν τὰς διαφθαρείσας εἶναι, ὑπὲρ δὲ δύο μυριάδας ἀνθρώπων· ὥστε γὰρ θηριωδεστάτης ἐούσης τῆς θαλάσσης ταύτης τῆς περὶ τὸν Ἄθων οἱ μὲν ὑπὸ τῶν θηρίων διεφθείροντο ἁρπαζόμενοι, οἱ δὲ πρὸς τὰς πέτρας ἀρασσόμενοι· οἳ δὲ αὐτῶν νέειν οὐκ ἠπιστέατο, καὶ κατὰ τοῦτο διεφθείροντο, οἱ δὲ ῥίγεϊ. ὁ μὲν δὴ ναυτικὸς στρατὸς οὕτω ἔπρησσε, [6.45.1] Μαρδονίῳ δὲ καὶ τῷ πεζῷ στρατοπεδευομένῳ ἐν Μακεδονίῃ νυκτὸς Βρύγοι Θρήικες ἐπεχείρησαν· καί σφεων πολλοὺς φονεύουσι οἱ Βρύγοι, Μαρδόνιόν τε αὐτὸν τρωματίζουσι. οὐ μὲν οὐδὲ αὐτοὶ δουλοσύνην διέφυγον πρὸς Περσέων· οὐ γὰρ δὴ πρότερον ἀπανέστη ἐκ τῶν χωρέων τουτέων Μαρδόνιος πρὶν ἤ σφεας ὑποχειρίους ἐποιήσατο. [6.45.2] τούτους μέντοι καταστρεψάμενος ἀπῆγε τὴν στρατιὴν ὀπίσω, ἅτε τῷ πεζῷ τε προσπταίσας πρὸς τοὺς Βρύγους καὶ τῷ ναυτικῷ μεγάλως περὶ Ἄθων. οὗτος μέν νυν ὁ στόλος αἰσχρῶς ἀγωνισάμενος ἀπαλλάχθη ἐς τὴν Ἀσίην. 

Μετάφραση (Η. Σπυρόπουλος, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα 1993)

[6.44.1] Οι δυο αυτές πόλεις ήταν η πρόφαση για την εκστρατεία, ενώ το σχέδιό τους ήταν να υποδουλώσουν όσο γίνεται περισσότερες ελληνικές πόλεις, κι έτσι τη μια φορά υποδούλωσαν με το στόλο τους τους Θασίους, που ούτε καν πρόβαλαν αντίσταση, την άλλη με το πεζικό τους πρόσθεσαν, στους λαούς που είχαν σκλαβώσει, τους Μακεδόνες· γιατί όλοι οι λαοί που ζούσαν ανατολικά από τη Μακεδονία είχαν κιόλας υποταχτεί. [6.44.2] Λοιπόν τα καράβια πέρασαν από τη Θάσο απέναντι κι έπλεαν γιαλό γιαλό ώς την Άκανθο· και κίνησαν από την Άκανθο κι αρμένιζαν για να παρακάμψουν τον Άθω· όμως, καθώς αρμένιζαν στα νερά του, τους χτύπησε δυνατό αγριοβόρι που δεν πολεμιόταν με τίποτε και τους τσάκισε για τα καλά ρίχνοντας αμέτρητα καράβια τους στα βράχια του Άθω. [6.44.3] Γιατί λένε πως τα καράβια που χάθηκαν ήταν κάπου τριακόσια και οι άνθρωποι πάνω από είκοσι χιλιάδες· γιατί έτσι που η θάλασσα που περιβρέχει τον Άθω είναι γεμάτη σκυλόψαρα όσο καμιά άλλη, τους άρπαζαν τα σκυλόψαρα και τους κατασπάραζαν, ενώ άλλους τούς τσάκιζε το κύμα πάνω στα βράχια· κι άλλοι πάλι έχασαν τη ζωή τους επειδή δεν ήξεραν κολύμπι κι άλλοι απ᾽ το φοβερό κρύο. Αυτή την τύχη είχε το ναυτικό.

[6.45.1] Ο Μαρδόνιος και το πεζικό που στρατοπέδευε στη Μακεδονία δέχτηκαν νυχτερινή επίθεση από τους Βρύγες, φυλή Θρακών· κι οι Βρύγες σκοτώνουν πολλούς από τους στρατιώτες, τραυματίζουν και τον ίδιο τον Μαρδόνιο· όμως μ᾽ όλ᾽ αυτά ούτε κι αυτοί ξέφυγαν το ζυγό των Περσών. Γιατί ο Μαρδόνιος δε σηκώθηκε να φύγει απ᾽ αυτή την περιοχή πριν υποδουλώσει κι αυτούς. [6.45.2] Μόλις όμως τους υπέταξε, πήρε το στρατό του και γύρισε πίσω ύστερα απ᾽ το χτύπημα που δέχτηκε το πεζικό του από τους Βρύγες και το ναυάγιο του ναυτικού στα νερά του Άθω. Λοιπόν αυτό το εκστρατευτικό σώμα, ντροπιασμένο, σηκώθηκε κι έφυγε για την Ασία.